2 : عَنْ اَبِیْ هُرَیْرَة ( رض ) قَالَ قَالَ رَسُوْلُ اللهِ ( ص ) رُبَّ صَائِمٍ لَیْسَ لَه مِنْ صِیَامِهِ اِلَّا الْجُوْعِ وَ رُبَّ قَائِمٍ لَیْسَ لَه مِنْ قِیَامِه اِلَّا السَّهَرُ – ( رواه ابن ماجه و اللفظ له و النسائی و ابن خزیمة فی صحیحه و الحاکم  و قال علی شرط البخاری ذکر و لفظهما المنذری فی الترغیب بمعناه )

ارشاد رسول الله ( ص ) است که بسیاری از روزه داران چنان اند که از روزه هیچ فائده ای بجز از گرسنگی نصیب آنها نمی شود و بسیاری شب خیزان چنان اند که آنها را به غیر از مشقّت بیداری ، چیزی دیگر بدست نمی آید .

توضیح : در تشریح این حدیث ، چندین قول از علماء نقل شده است : اوّل اینکه مراد ، آن شخصی است که تمام روز ، روزه بوده و هنگام غروب با مال حرام افطار می کند که بیشتر از ثواب روزه ، به خاطر خوردن حرام ، به او گناه می رسد و زیرا از ثواب روزه ، گناه خوردن حرام بیشتر است پس به جز گرسنگی تمام روز ، چیز دیگری بدستش نمی آید . دوّم اینکه ، مراد ، شخصی است که روزه می گیرد ، ولی در غیبت مبتلا می شود که توضیح این را در صفحات آینده خواهد آمد . قول سوّم این است که در حالت روزه از گناه و غیره پرهیز نمی کند . فرمایشات رسول اکرم ( ص ) جامع هستند و تمام این صورتها را در بر می گیرند و ممکن است صورت های دیگری هم باشند . همچنین است وضع کسی که تمام شب بیدار می شود ، امّا به طور تفریح کمی غیبت می کند یا حرکت جاهلانه ی دیگری انجام می دهد که در نتیجه ، بیداری او به هدر می رود . مثلاً نماز صبحش را قضا می کند یا فقط برای ریاء و تظاهر و شهرت طلبی بیدار می شود که در این صورتها فائده ای ندارد.

  3 : عَنْ اَنسٍ قَالَ دَخَلَ رَمَضَانُ فَقَالَ رَسُوْلُ اللهِ ( ص ) اِنَّ هَذَا الشَّهْرَ قَدْ حَضَرَکُمْ وَ فِیْهِ لَیْلَةُ خَیْرٌ مِّنْ اَلفِ شَهْرٍ مَنْ حُرِمَهَا فَقَدْ حُرِمَ الْخَیْرَ کُلَّه وَ لَا  یُحْرَمُ خَیْرَهَا اِلَّا مَحْرُوْمٌ . ( رواه ابن ماجه و اسناده حن انشاءالله کذا فی الترغیب و فی المشکوة عنه الا کل محروم )

حضرت انس ( رض ) می فرماید یک مرتبه ماه مبارک رمضان فرا رسید ، رسول الله ( ص ) فرمودند : بر شما ماهی فرا رسیده  که در آن شبی وجود دارد که از هزار ماه افضل است ، هر کس از این شب محروم شد ، گویا از تمام خیر محروم گردید و از خیر آن محروم نمی گردد مگر کسی که حقیقتاً محروم باشد .

 توضیح : حقیقتاً کسی که چنین نعمت بزرگی را از دست بدهد در محرومیت او چه شکی وجود دارد !؟ بسیاری از مردم هستند که به خاطر مبلغی ناچیز ، چندین شب را تا صبح بیدار می مانند ، اگر کسی که به خاطر هشتاد سال ، شبهای یک ماه را بیدار باشد زحمتی دارد !؟ واقعیت این است که در دل شوق نیست ، اگر یک ذرّه لذّت محسوس شود یک شب به جای خود ، بلکه صدها شب بیدار بودن آسان می گردد .

در دوستی وفا و جفا هر دو با هم برابرند *** هر تلخ شیرین است اگر زنده دل بود  

بالاخره حتماً چیزی بود که رسول اکرم ( ص ) با وجود تمام بشارتها و وعده هایی که در حق آنحضرت ( ص ) بوده و درباره ی آنها یقین کامل داشت ، باز هم به قدری نماز را طولانی ادا می کرد که پاهای مبارکش ورم می کرد ، ما نیز از امّت آنحضرت ( ص ) هستیم و بر این افتخار می کنیم .

آنهایی که قدر این امور را دانستند ، آنها همه چیز کردند و رفتند و برای امّت الگو و نمونه قرار گرفته ، به همه نشان دادند تا برای کسی این بهانه باقی نماند که بگوید شوق و حرصی که رسول اکرم ( ص ) ( نسبت به اعمال ) داشته از چه کسی دیگر ساخته است ؟ به قول معروف برای کسی که بخواهد جاری کردن جوی آب از کوه ، هم کار مشکلی نیست . ولی این چیز هم بدون کفش برداری ، تواضع و خدمت علمای ربانی و خادمان دین ، مشکل است که حاصل شود .

تمنای درد دل داری بکن خدمت فقیران را *** میسر نیست این گوهر ، ز انبار شهان هرگز

آخر چه چیز بود که حضرت عمر ( رض ) بعد از نماز عشاء که به خانه می رفت تا صبح به نماز مشغول می شد . حضرت عثمان ( رض ) تمام روز ، روزه می گرفت و تمام شب تا صبح به نماز می پرداخت ، فقط در اوّل شب می خوابید ، در یک رکعت از نمازهای شب تمام قرآن مجید را تلاوت می کرد .

شرح احیاء از ابوطالب مکی نقل شده که درباره ی چهل نفر از تابعین به تواتر ثابت شده است که آنها نماز صبح را با وضوی عشاء می خواندند .

حضرت شداد شب دراز می کشید و تمام شب پهلو عوض می کرد و به همین وضع ( بدون اینکه خوابش ببرد ) صبح بلند می شد و می گفت : یا الله  ترس آتش ، خوابم را از من دور کرده است . اسود بن بزد در ماه رمضان ، فقط بین مغرب و عشاء کمی خوابید و بس . درباره ی سعید بن المسّیب نقل شده است که تا پنجاه سال نماز صبح را با وضوی عشاء خوانده است . صله ابن اشیم تمام شب نماز میخواند و صبح این طور دعا می کرد : یا الله من لایق نیستم که بهشت را تقاضا کنم فقط از تو می خواهم که از آتش نجاتم دهی .

حضرت قتاده ( رض ) در تمام رمضان ، در هر سه شب ، یکبار قرآن مجید را ختم می کرد ، ولی در ده شب آخر ، در هر شب یک بار قرآن را ختم می نمود .

درباره ی امام ابوحنیفه آمده است که تا چهل سال نماز صبح را با وضوی عشاء می خواند و این مطلب آنقدر مشهور و معروف است که با انکار آن به طور کلّی اعتماد به تاریخ از بین می رود ، از او سؤال شد که این قوت چگونه تو را حاصل شده ؟ در جواب فرمود که : من به وسیله ی نامه های خداوند به طریق مخصوصی دعا کرده بودم . ایشان فقط ، در نیمروز کمی می خوابید و می گفت که : در حدیث خواب قیلوله ( نیمروز) آمده است . مثل اینکه در خوابیدن نیمروز هم نیّتش پیروی از سنّت بوده ، به هر حال او در حال تلاوت قرآن مجید بقدری گریه می کرد که همسایه هایش بر حال او رحم می کردند . یک بار تمام شب را درتلاوت این آیه و در حال گریه بسر برد ( بَلِ الْسَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ ) ( سورة قمر آیه ی 47 ) .

 ابراهیم بن ادهم در رمضان مبارک ، نه در روزها می خوابید و نه در شب ها . امام شافعی در کل رمضان مبارک در نمازهای روز و شب شصت بار قرآن مجید را ختم می کرد . علاوه بر این ها ، صدها واقعه از کسانی موجود است که آنها بر آیه ی ( وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْاِنْسَ اِلَّا لِیَعْبُدُوْنْ ) ( سورة ذاریات آیه ی 56 ) عمل کرده ، ثابت کردند که ، برای کسی که بخواهد عمل بکند ، هیچ چیز مشکلی نیست . این واقعیات مربوط به بزرگان گذشته ی ما بود . اکنون هم افرادی وجود دارند که مجاهده ی آنها اگر چه به حدّ مجاهده ی بزرگان گذشته نمی رسد ، ولی مطابق زمان و دوره ی خویش و مطابق قدرت و طاقت خود ، نمونه ای از گذشتگان می باشند و هنوز هم هستند از پیروان راستین و واقعی رسول اکرم ( ص ) که در دوره ی فساد که هیچ آنها را از اطاعت و عبادت باز نمی دارد و نه مشاغل دنیوی سدّ راه آنان می شود !

رسول اکرم ( ص ) ارشاد می فرمایند که ، خداوند متعال ارشاد فرموده است : ای ابن آدم تو برای عبادت من فارغ شو ، من سینه ات را از غنا پر می کنم و فقرت را دور می کنم و گرنه سینه ات را از پریشانی پر می کنم و فقرت را دور نخواهم کرد . مشاهدات روزمره شاهد عدل این گفتار راستین است .

   4 : عَنْ عَایِشَة ( رضی الله عنها ) قَالَتْ قَالَ رَسُوْلُ الله ( ص ) تَحَرَّوا لَیْلَةَ الْقَدْرِ فِی الْوِتْرِ مِنَ الْعَشْرِ الْاَ وَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ . ( مشکوة عن البخاری )

حضرت عائشه ( رضی الله عنها ) از رسول  اکرم ( ص ) نقل می کند که لیلة القدر را در شب های طاق ( فرد ) دهه ی آخر رمضان جستجو کنید .

توضیح : به عقیده ی همه ی علماء دهه ی آخیر از بیست و یکمین شب آغاز می شود ، فرق نمی کند که ماه بیست و نه روز باشد یا سی روز ، از روی این حساب طبق حدیث بالا ، شب قدر باید در شبهای : 21 ، 23 ، 25 ، 27 ، 29 جستجو شود . اگر ماه ، 29 روزه هم باشد ، باز هم دهه ی آخر همین است . امّا نظر علامه ابن حزم این است که عشره به معنی ده است ، لذا اگر رمضان 30 روزه بشود ، مسلّماً دهه ی آخر همان است که ذکر شد . اما اگر رمضان 29 روزه بشود ، در اینصورت دهه ی آخر از شب بیستم آغاز میشود و در این صورت شب های طاق ( فرد ) این ها می شوند : 20 ، 22 ، 24 ، 26 ، 28 ، امّا رسول اکرم ( ص ) به منظور جستجوی لیلة القدر در رمضان معتکف می شد و اعتکاف آنحضرت ( ص ) به اتّفاق همه از شب بیست و یکم آغاز می شد از این رو قول عموم علماء می گویند به احتمال قوی شب بیست و یکم از شب های طاق خواهد بود ، بیشتر ترجیح دارد . اگر چه احتمال شب قدر در شب های دیگر هم وجود دارد و یافتن شب قدر مطابق این هر دو قول ، زمانی ممکن است که از شب بیستم گرفته تا شب عید در هر شب بیدار بوده و به فکر شب قدر باشد ، ده الی یازده شب چیز مشکلی نیست ، کسی که امید به ثواب داشته باشد ، بیداری شب چه مشکلی دارد !؟

عرفی اگر بگریه میسر شدی وصال *** صد سال می توان به تمنا گریستن

منبع مطلب : کتاب فضایل اعمال